معرفی موسسه فقاهت و تمدن سازی اسلامی

اهداف و رویکردها

درباره مؤسسه:

مؤسسه تحقیقاتی «فقاهت و تمدن‌سازی اسلامی»، در سال ۱۳۸۹ با هدف پیگیری و تحقق منویات مقام معظم رهبری – حفظه الله – در باب ضرورت تحول حوزه تشکیل شد. هئیت مؤسس عبارت‌اند از: محمدحسن نجفی و محمدتقی اکبرنژاد. حجت الاسلام و المسلمین محمدحسن نجفی معاون ریاست پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و رئیس پیشین دفتر تبلیغات تهران و سردبیر مجله «کاوشی نو در فقه اسلامی» هستند.حجت الاسلام و المسلمین محمدتقی اکبرنژاد نیز، به سمت مدیر مؤسسه فقاهت، سالیانی است که به تحقیق و تألیف اشتغال دارند و متون مؤسسه، به قلم و بر پایة دستاوردهای علمی ایشان است.

اهداف مؤسسه:

همه می دانیم که تحول حوزه ابعاد مختلفی را پوشش می‌دهد که یکی از اهم موارد آن، تولید علم در زمینه‌ی تمدن سازی و سبک زندگی اسلامی و نیز دغدغه های معظم له در عرصه‌ی تحول علوم اسلامی و حوزوی است. مؤسسه تحقیقاتی فقاهت بر این باور است که حوزه مسئول دین‌داری مردم و خاستگاه تمدن اسلامی است؛ تمدنی که ظهور آن در گرو دو مقدمه است:

یک. ترسیم نقشة راه و ارائة نظام‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و هنری برای حکومت دینی؛

دو. تربیت نیروی انسانی توانمند و اندیشه‌گر.

اما این دو مقدمة واجب، خود در گرو اصلاح روش‌ها در فهم مفاهیم دینی است. مؤسسة تحقیقاتی فقاهت می‌کوشد در این مسیر گام بردارد و محتوای فقهی موجود را که از پشتوانه ی صدها سال کار علمی فقها و اندیشمندان شیعی برخوردار است، برای پاسخگویی به نیازمندی‌های تمدن اسلامی، توانمندتر سازد.

 

رویکردهای پژوهشی مؤسسه:

 

از برتری‌ها و فضیلت‌های حوزه در گذشته، حلقه‌های درسی متعدد و کوچک آن بود. کم‌شماری افراد در حلقه‌ها و کلاس‌ها، ارتباط استادان را با طلاب، عمیق‌تر و صمیمی‌تر می‌کرد. چنین ارتباطاتی، بر غنای پژوهشی درس‌ها نیز می‌افزود؛ زیرا استاد می‌توانست از یک‌یک طلاب بخواهد که به منابع خاصی مراجعه کنند و دربارة آن به گفت‌و‌گو بنشینند. این شیوة پسندیده، اکنون رو به افول گذاشته است و مؤسسة تحقیقاتی فقاهت می‌کوشد جای خالی آن را تا حد مقدور پر کند. بنابراین ساختار علمی مؤسسه، پژوهش‌گرایانه است. در این روش:

1. شاگرد به اندازة استاد، در جلسات نقد و بررسی حضور فعال دارد؛ بلکه استاد بیشتر ناظر است تا متکلم وحده، و شاگرد بیشتر هم‌مباحثه است تا شنوندة منفعل.
2. استاد، هرگز محتوای علمی را درس نمی‌دهد، بلکه دانش پژوه و محقق، باید با پیش‌مطالعه و شرکت قبلی در حلقه های پژوهشی، در جلسات نقد و بررسی حاضر شود و در گفت‌وگویی آزاد با حضور استاد شرکت کند.
3. هر محتوای علمی، نیاز به «کتاب کار» یا «جزوة تمرین» دارد تا ورزیدگی ذهنی و زبانی دانش پژوهان بیشتر شود.
4. استاد، همواره از حاضران در جلسه نقد و بررسی می‌خواهد که در موضوعی تحقیق کنند و حاصل مطالعات و تحقیقات خود را در این جلسات ارائه دهند؛ گاه شفاهی و گاه کتبی.
5. زمینه‌سازی برای گفت‌وگوی علمی دانش پژوهان و محققین با استادان بزرگ و صاحب‌نظر به آسانی صورت می‌گیرد.
6. افزون بر محتوای علمی پژوهشی، افزایش توانمندی‌های کاربردی همچون نویسندگی، تایپ، بهره‌گیری از نرم‌افزارهای مربوط، مهارت در جست‌وجوی اینترنتی، روش تحقیق و مقاله‌نویسی نیز باید در دستور کار باشد.

مؤسسة تحقیقاتی فقاهت، امیدوار است که بتواند همة روش‌های پیش‌گفته را به منصة ظهور درآورد.

خلاصه ای از برنامه های مؤسسه:

 

همراهان مؤسسة تحقیقاتی فقاهت، در نیمی از ساعات روز، در درس‌های متداول حوزه (سطح و خارج) حضور به هم می‌رسانند و در نیمِ دیگر با حضور در مؤسسه، با محتوای تولیدی این مؤسسه مانند «کلام فقاهی»، «نظام معرفتی»، «منطق تفسیر متن»، «ادبیات دین» و «تاریخ تحول مکاتب فقهی اصولی»، «مبانی رجالی» آشنا می‌شوند و به نقد و بررسی آن می پردازند. کتاب‌های نامبرده، برای تکمیل دروس متداول حوزه و رفع کاستی‌های آن تدوین شده است.

دوره‌های سه‌گانة موسسه، بدین شرح است:

سطح یک: دورة فراگیری و نقد

داوطلبان این سطح، از میان طلاب پایة ۶ به بالا ثبت‌نام می‌شوند. این دوره، پنج تا شش نیم‌سال، زمان می‌برد؛ با روزی دو جلسه نقد و بررسی: در سال‌ اول کتاب «کلام فقاهی» و نیز «فلسفه فقاهت»، «تاریخ تحول مکاتب فقهی – اصولی»، «منطق تفکر خلاق» و «منطق تفسیر متن» در کارگروه های پژوهشی مؤسسه ارائه می‌شود، و در سال دوم، «نظام معرفتی فقاهت» و «ادبیات دین» و «مبانی علم رجال» و «فقه کاربردی».

سطح دو: دورة ‌تربیت کارشناس امور دینی

حضور در این دوره، مشروط به گذراندن موفقیت‌آمیز دورة اول است. دانش‌پژوهان در پایان این دوره، در تفسیر متون و نصوص دینی به صورت روش‌مند و نیز بهره برداری اصولی و صحیح از ادله عقلی، مهارت می‌یابند. در این دوره، استاد موضوعی را انتخاب کرده، روش تحقیق را ارائه می‌دهد و سپس از اعضای کارگروه می‌خواهد که دربارة آن موضوع تحقیق و نتیجه‌گیری کنند.

سطح سه: دورة آشنایی با مبانی تمدن‌‌سازی 

برگزیدگان این دوره، تحت نظر استادانی از حوزه و دانشگاه، با مبانی تمدن‌سازی (فرهنگ، اقتصاد، سیاست، هنر و…) آشنا می‌شوند.

توجه به رشد جامع دانش پژوهان

مؤسسه تحقیقاتی فقاهت، رشد جامع دانش پژوهان را هدف نهایی خود می‌داند. از این رو برنامه‌هایی نیز برای رشد معنوی دانش‌پژوهان منظور کرده است. بدین رو استادان محترم و گرانقدر مؤسسه، جلسات نقد و بررسی را با آیه‌‌ یا حدیث، همراه شرح مختصر آغاز می‌کنند. مشاورة اخلاقی و گردهمایی‌های آیینی، جلسات ماهانة گروهی و اردوهای علمی- فرهنگی از دیگر برنامه‌های فرهنگی مؤسسه است.

هم چنین مؤسسه معتقد است تنها فقیهی می تواند هم در مقام فهم دین و هم اجرای آن موفق و به معنای واقعی آگاه، بصیر و کارآمد باشد که از ابتدای کار علمی، از فضای جامعه و نیازمندی های آن و فضای کار عملیاتی و اجرایی که غایت تولید فکر و نقشه ی تمدن اسلامی است به دور نباشد. لذا مؤسسه برنامه هایی را هم در همین زمینه تدارک دیده است که باعث رشد اجتماعی دانش پژوهان ارجمند می گردد.

آشنایی با برنامه آموزشی و آثار منتشر شده{+}